Verslag Masterclass 3 Organisatie van Werk

JD-R-model en co-work design

Mensen werken meestal in teamverband. Je moet het immers samen doen. Die samenwerking leidt tot een bepaald resultaat. We weten dat bevlogenheid leidt tot meer creativiteit en tot meer tevreden klanten (en dat leidt tot meer omzet). Bevlogen mensen zijn bijvoorbeeld meer geneigd om veiligheidsvoorschriften op te volgen en om anderen te helpen. Kortom: het verhogen van bevlogenheid is waar een organisatie naar zou moeten streven als mensen aan het werk zijn. Er hangt immers wat vanaf.
Wat is bevlogenheid precies? En wat zijn de drivers? Want als je dat weet, kun je daar als organisatie op sturen. Arnold Bakker neemt ons mee in het JD-R-model, waarin job demands (taakeisen) en job resources (hulpbronnen) in samenhang tot bevlogenheid kunnen leiden. Het begint met het uitgangspunt dat werken vanwege de job demands je moe maakt, maar dat je veel minder moe wordt als je resources kunt inzetten. Taakeisen zijn overigens niet alleen de hoeveelheid werk, maar ook rol- of taak(on)duidelijkheid, baanonzekerheid deadlines, e-mails etc. Taakeisen vragen in die zin altijd fysieke of mentale energie. Hulpbronnen kunnen zijn: sociale steun, werk dat er toe doet, autonomie, positieve interacties met cliënten, feedback krijgen, ontplooiingsmogelijkheden, afwisseling in vaardigheden etc. Hulpbronnen zijn dingen die potentieel motivatie kunnen opleveren; omdat je ervan leert of impact kunt maken. Hulpbronnen helpen je om te gaan met de taakeisen die je hebt.
Omdat taakeisen altijd om energie vragen, moet je na het vervullen van de taakeisen herstellen. Als dat niet of onvoldoende gebeurt, ontstaat er stress. Dit kan leiden tot zelf ondermijnend gedrag. Je reageert echter niet alleen op je omgeving, maar je kunt deze ook beïnvloeden. Zit iemand in een positieve flow, dan leidt pro-actief gedrag tot (nog) meer bevlogenheid. Pro-actief gedrag is zelf geïnitieerd gedrag om de eigen situatie te veranderen zoals feedback vragen, een nieuw project starten etc. Met andere woorden: bevlogen mensen gaan pro-actief op zoek naar hun eigen taakeisen en hulpbronnen om deze te kunnen optimaliseren. Bevlogen mensen hebben kortom meer energie.
In co-work design vindt dit proces op collectief niveau plaats in een team. In agile werkvormen (iteratieve processen) wordt individueel pro-actief gedrag gestimuleerd, hierdoor ontstaat er een collectieve norm voor pro-activiteit. Die norm versterkt het effect op individueel gedrag. Er ontstaat social crafting waarbij mensen vragen (job crafting), geven (pro-sociaal gedrag) en nemen (job design/ hun werk vormgeven). Pro-sociaal gedrag leidt tot meer bevlogenheid. Er ontstaat wederkerigheid in een team.

Praktijkcase: werken in waardestromen en bouwteams